Osman Gazi’nin Hayatı ve Osman Gazi Dönemi

Osman Bey, Osman Gazi ya da Otman (1258, Söğüt — 1326, Bursa), Osmanlı Beyliği’nin kurucusudur. Babası Ertuğrul Gazi, annesi ya da babaannesi Hayma Ana’dır (Hayma veya Hayme Hatun).

Osman Gazi’nin çocukları: Pazarlı Bey, Çoban Bey, Hamid Bey, Orhan Bey, Alaeddin Ali Bey, Melik Bey, Savcı Bey ve Fatma Hatun’dur.

Yaşamının erken dönemleri hakkında güvenilir kayıtlar yoktur. Dönemine ait tüm çağdaş eserler, büyük ölçüde 1422 ya da hemen sonrasında tarihlendirilen ve artık mevcut olmayan özgün bir metinden türemiş oldukları açıktır.

Çağdaşı ünlü gezgin İbn-i Battuta, Osman Bey’in oğlu Orhan Bey’i, o dönemdeki başkent Bursa’da ziyaret etmiştir. 1283’te babası Ertuğrul’un ölümüyle babasının yerine Anadolu Selçuklu Devleti’nin uç beyi Osman Bey oldu.

1299’da da büyük uçbeyi oldu. Bu tarih, aynı zamanda birçok tarihçi tarafından Osmanlı’nın kuruluş tarihi olarak kabul edilir.

Osman Gazi’nin İlk Fetihleri

Osman Bey, büyük uçbeyi olduktan sonra Bizans yönündeki faaliyetlerine hız verdi. Çünkü o dönemlerde Bizans isyanlar, kargaşalar ve taht kavgaları içindeydi. Durumdan faydalanan Osman Bey, Karacahisar, Bilecik, Yarhisar, İnegöl ve Yenişehir’i aldı. 1288’de beyliğin başkentini Bilecik’e taşıdı.

Osman Gazi, siyasi ve askeri faaliyetlerine Bizans toprakları üzerinde başladı. 1283 Türkmen boyunu etrafında topladı. Osmanlı tarihinin ilk savaşı, Bursa’nın İnegöl kazasına 10 km uzaklıkta bulunan Hamzabey köyünde gerçekleşen Ermeni Beli savaşıdır (1284). Bu savaşta Osman Gazi’nin yeğeni Baykoca şehit düştü. Osmanlı tarihindeki ilk kale fethi olan Kulaca Hisar’ın fethiyse 1285 yılında gerçekleşti.

Bu sıralarda Selçuklu Sultanı III. Alaaddin Keykubad, Eskişehir ve İnönü taraflarını Osman Gazi’ye verdi. Osman Gazi, 1291 yılında İnegöl Tekfuru ile savaşıp Karacahisar’ı aldı. Sakarya taraflarına akınlar düzenledi.

Amcası Dündar Bey, Bizans tekfurlarıyla ilişki kurduğu için 1298 yılında öldürüldü. Osman Gazi’nin yoğun siyasi ve sosyal faaliyetlerinin devam ettiği bu yıllarda İlhanlılar, Anadolu Selçuklu Sultanı III. Alaaddin Keykubat’ı sürgüne göndermişlerdi ve Selçuklu Devleti başsız kalmıştı.

Osmanlı başkentinin Bilecik’e taşındığı, Selçuklu tahtının boş kaldığı 1299 yılında Osmanlı Devleti’nin kurulduğu kabul edilmektedir (Bazı kaynaklarda Osmanlı Devleti’nin kuruluş tarihi 27 Temmuz 1302 olarak geçmektedir. Bu tarihte Osmanlı kuvvetleri Bizans ordusunu Bafeus Savaşı’nda -Koyunhisar Savaşı- yenilgiye uğratmıştır.

1300’de fethedilen Yenişehir Kalesi, bir yıl sonra Osmanlı Devleti’nin başkenti yapılacaktır.

Osman Gazi, eski Türk geleneklerine bağlı kalarak, elde edilmiş olan yerleri kardeşine, oğluna ve silah arkadaşlarına dirlik olarak bölüştürdü. Kardeşi Gündüz Bey’e Eskişehir’i, oğlu Orhan Gazi’ye Karacahisar’ı, Hasan Alp’e Yarhisar’ı, Turgut Alp’e İnegöl bölgesini verdi. Buralar Osmanlı’nın uç bölgeleriydi. Osman Gazi’nin silah arkadaşlarından Abdurrahman Gazi, Akçakoca, Samsa Çavuş, Konuralp, Aykutalp gibi komutanların yeni yerlerin fethedilmesinde çok büyük hizmetleri oldu.

Bizanslılar ile Osmanlılar Arasındaki İlk Savaş

Bizans ordusu ile yaptığı Koyunhisar (Bafeus) Savaşı’nı kazandı. Koyunhisar Savaşı, Bizanslılar ile Osmanlılar arasındaki ilk savaştır. Bazı tarihçiler, Osmanlı’nın kuruluş tarihi olarak Koyunhisar Savaşı’nın kazanıldığı 27 Temmuz 1302 tarihini gösterirler. Bu savaşla birlikte Osman Bey’in adı ve Osmanlı Beyliği, Anadolu çapında tanınmıştır. Bu zafer dolayısıyla Anadolu’dan gönüllüler Osman Bey’in safında savaşmak üzere Batı Anadolu’ya akın ettiler. Bu zaferle İznik ve İzmit’in fethi kolaylaştı.

Osmanlıların irili ufaklı fetihleri devam ediyordu. 1306’da yapılan Dinboz Savaşı sonunda Kestel, Kete ve Ulubat kaleleri fethedildi ve Osmanlı Tarihi’nin ilk askeri antlaşması imzalandı.

1308 yılındaysa Karahisar fethedilip, bölgenin önemli ticari ve sosyal merkezlerinden olan İznik sıkıştırılmaya başlandı. Osman Gazi’nin siyasi dehasını gösteren önemli bir olay da Bizans’ın ticari yollarına hakim olarak Bizans’ı zor durumda bırakmasıydı.

Zaman zaman Bizans halkından ve tekfurlarından Müslüman olanlar vardı. Harmankaya Tekfuru Köse Mihal de bunlardan biriydi. Müslüman olup kalesiyle Osmanlılara katıldı. Lefke, Mekece ve Akhisar dolayları onun gayretleriyle ele geçirildi. Osman Gazi, padişahlığı döneminde Bursa’yı da kuşattı (1315), Karatekin, Ebeşuyu, Tuzpazarı, Kapucuk ve Keresteci kalelerini fethedip, Akçakoca ve Kocaeli diyarını Osmanlı topraklarına kattı (1317).

Osman Gazi fetihlerle meşgul olmaya devam ettiği sıralarda, fethedilen yerlerin idareleri için gerekli teşkilatları da kuruyordu. Osman Gazi ihtiyaçlara göre kanun mahiyetinde birtakım emirler veriyor, bu konuda Selçuklu kanunlarından da yararlanıyordu.

Osmanlı’da İlk Vergi

İlk vergi Osman Gazi zamanında alındı. Pazara getirilen, toptan kabul edilen “yük” cinsinden mallar “baç” denilen vergiye tabi tutulmuştu. Köylünün satmaya getirdiği bir-iki tavuk, üç-beş kilo yağ gibi mallardan baç alınmazdı. Selçuklular zamanında geçerli olan tımar usulü, Osman Gazi zamanından itibaren sürdürüldü.

Kendisine “tımar” verilen sipahi, bulunduğu köyün vergisini toplar, buna karşılık da savaş zamanı atı, zırhı ye yardımcılarıyla birlikte sefere giderdi.

Osman Gazi’nin Ölümü

Osman Gazi yaşlanıp hastalandığı için 1320 yılından sonraki faaliyetlere katılmadı. Yerine vekil olarak bıraktığı oğlu Orhan Gazi; 1321’de Mudanya ve Gemlik, 1323’de Akyazı ve Ayanköy, 1324’de Karamürsel ve Osman Gazi Karacabey, 1325’de Orhaneli’yi Osmanlı topraklarına dahil etti.

Osman Bey 1326 yılında Söğüt’te nikris hastalığından öldü. Türbesi Bursa’dadır.

Osman Gazi, babası Ertuğrul Gazi’den yaklaşık 5 bin kilometre olarak devraldığı Osmanlı toprağını oğluna 16 bin kilometre olarak devretmiştir.

İlk Osmanlı parası olan akçe, Osman Bey’in zamanında basılmıştır. Osmanlı padişahlarından II. Abdülhamit, Bilecik ve Domaniç’in Çarşamba köyünde Osman Bey’in annesi veya babaannesi olan Hayma Ana’nın türbesini yaptırmıştır.