Osmanlı Devleti ticaret yollarının kontrolünü sağlamak ve uzun süreli stratejik ortaklık kurmak amacıyla yabancı bir devlete kapitülasyon adı verilen imtiyazlar vermiştir. Bu imtiyazlar verilirken ilgili devletten sağlanacak siyasi ve ekonomik çıkarlar göz önünde bulundurulmuştur.
Osmanlı Devleti’nde ilk ticari imtiyazlar İstanbul’un fethedilmesinden sonra Venedik ve Cenevizli tüccarlara verilmiştir. Fatih Sultan Mehmed tarafından verilen bu imtiyazlar ticaretin geliştirilmesine yöneliktir. II. Bayezid döneminde Venedik ve Fransa’ya benzer nitelikte imtiyazlar verilmiştir. Yavuz Sultan Selim de Venediklilere verilen imtiyazları yenileyerek bu uygulamayı devam ettirmiştir.
Kanuni Dönemi’nde Osmanlı Devleti’nin sınırlarının genişlemesiyle birlikte devlet teşkilatı olgunluğa erişmiştir. Siyasi ve ekonomik imtiyazlar vermek suretiyle uzun vadeli stratejik ortaklıklar kurulmuştur. Kanuni Dönemi’nde verilen kapitülasyonlar sistematik bir hâle getirilmiştir. Bu dönemde kapitülasyonlar yabancıların hak ve yükümlülüklerini belirleyen bir yapıya dönüştürülmüştür. Fransa ile Almanya arasındaki mücadelede Alman İmparatoru Şarlken’e Fransa Kralı Fransuva esir düşmüştür. Fransuva’nın Şarlken’e esir düşmesi üzerine Fransuva’nın annesi Kanuni’den yardım talep etmiştir. Fransuva’nın Şarlken’in elinden kurtarılmasıyla başlayan Türk-Fransız yakınlaşması 1536 yılında Osmanlı Devleti’nin Fransa’ya adli ve mali kapitülasyonlar vermesiyle farklı bir boyut kazanmıştır. Bu ayrıcalıklar kapitülasyonlar olarak tarihteki yerini almıştır.
Kapitülasyon Antlaşması’na göre Fransız bayrağı taşıyan bütün gemiler Osmanlı limanlarında serbestçe ticaret yapabilecektir. Osmanlı sınırlarında yaşayan Katoliklere ibadet özgürlüğü sağlanacaktır. Fransız vatandaşların kendi aralarındaki davalara Fransız hakimler bakacaktır. Fransa’ya giden Osmanlı vatandaşları aynı haklardan yararlanacaktır. Kapitülasyonlar Kanuni ile Fransuva’nın hayatta kalma süresince geçerli olacaktır.
Bu kapitülasyonlar 1569’da ve daha sonraki yıllarda yenilenmiştir.
Kanuni’nin Fransa’ya kapitülasyonlar vermesinin temelinde ticaret yollarının kontrolünü sağlama düşüncesi bulunmaktadır. Ümit Burnu’nun bulunmasıyla Akdeniz ticaretinin eski önemini kaybetmesi üzerine bu ticari ayrıcalıklar verilmiştir. Akdeniz ticaretinin yeniden canlandırılması ve Baharat Yolu üzerinden tüccarların gelerek ticaretin artırılması amaçlanmıştır. Fransa’ya kapitülasyonların verilmesinin siyasi amaçları da bulunmaktadır. Osmanlı Devleti, Fransa’yı yanına çekerek Avrupa’da oluşması muhtemel olan Kutsal İttifak’ın önüne geçmeyi amaçlamıştır. Osmanlı Devleti Kanuni Dönemi’nde Habsburgların saldırıları karşısında Fransızları kendi hâllerine bırakmamıştır. Fransa da kapitülasyonlardan elde ettiği ayrıcalıkları kaybetmemek için diğer Avrupa devletleri karşısında Osmanlı Devleti’nin yanında yer almıştır.
İlk Yorumu Siz Yapın