Layiha, Osmanlı Devleti bürokrasisinde taslak veya rapor türü belgelere verilen addır. Özellikle XVII. yüzyıldan itibaren devlet düzeninde açığa çıkan olumsuzlukların giderilmesi için tavsiye niteliğindeki görüş metinleridir.
XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde yaşanan iç isyanlar, savaşlardaki başarısızlıklar, devlet kurumlarındaki bozulmalar gittikçe artmaktaydı. Bu olumsuzluklar devletin sürekli güç kaybettiğini göstermekteydi.
Sorunların temeline inmek amacıyla Koçi Bey, Kâtip Çelebi, Ayni Ali Efendi ve diğer devlet adamlarına raporlar (risale-layiha) hazırlatıldı. Raporların içerikleri dikkate alınarak bu gidişata son vermek ve Osmanlı Devleti’ni tekrar eski gücüne ulaştırmak amacıyla II. Osman ve IV. Murat gibi hükümdarlar ile Tarhuncu Ahmet ve Köprülüler gibi sadrazamlar döneminde ıslahat yaptı.
Layihalar, Osmanlı yönetimindeki aksaklıkların nedenini askerî, sosyal ve ekonomik alanlarda sarsılmalara bağlanmaktaydı. Toplumsal sorunlar, gelişmelerin dinamik bir parçası olarak görülemediğinden statik kalıplar içerisinde değerlendirildi. Sorunlara merkeziyetçi bir açıdan yaklaşıldı ve dinamik gelişmeler dikkate alınmadı.
Layihalarda Osmanlı kadim düzenine dönme düşüncesi ön plandadır. Bu görüşte Osmanlı düzeninin mükemmelliğine olan inançtan dolayı değişiklikler sapma olarak yorumlandı ve ıslahat çalışmaları da mükemmeli yeniden tesis amacına yönelik oldu. Yapılan ıslahatlarda toplumsal düzen geri planda kaldı.
İlk Yorumu Siz Yapın